Oblomov

Het is iets van de laatste 50 jaar: Het idee dat werk je gelukkig zou kunnen maken, je status geeft, belangrijk is voor je ontplooiing. Daarvoor was werken vooral een noodzakelijk kwaad, een straf van God. En zodra je het je even kon permitteren hield je ermee op.

Alweer enige tijd geleden las ik de roman ‘Oblomov’ van Gontsjarev, een klassieker uit de Russische literatuur. Sindsdien vereer ik de hoofdpersoon Oblomov. Terwijl zijn vrienden druk zijn met studie, carrière, maatschappelijke activiteiten en vrouwen versieren hangt Oblomov op zijn canapé, en laat zich bedienen door zijn oude trouwe huisknecht. Ik vermoed dat Gontsjarev de roman schreef als aanklacht tegen de toenmalige Russische landadel, maar het boek is ook goed te lezen als een ode aan de luiheid. En het stemt ook tot nadenken over ons huidige arbeidsethos.

Oblomov komt de eerste 200 pagina’s niet van zijn sofa en is volmaakt gelukkig. Als je de Russische klassieken leest ontstaat het beeld dat de Russische adel destijds zich onledig hield met jagen, handwerken, lezen, eten en drinken, wat reizen, bij elkaar op bezoek, roddelen en meetal ’s avonds bal. De niet adellijken moesten het echte werk doen: Poetsen, koken, beesten verzorgen, landarbeid. Gelukkig waren de niets-doeners die werden benijd door de werkers.

Het verhaal biedt misschien inspiratie voor een onorthodoxe aanpak van werkloosheid. Het werk dat destijds door harde lichamelijk arbeid moest worden verricht wordt is inmiddels goeddeels gemechaniseerd en geautomatiseerd. Je ziet het aan het deel van ons bruto-nationaal product dat aan eerste levensbehoeften wordt besteed: Dat daalt alsmaar.

Steeds meer mensen houden zich bezig met zaken die geen echt ‘werk’ zijn. Zij verlenen diensten, maken plannen, beheren vermogens, bewaken voortgang, faciliteren of besturen processen en maken beleid. Is dat niet een vorm van verborgen werkloosheid? Onlangs las ik voor dit soort werk de term bullshit jobs. Banen die rustig kunnen staken zonder dat iemand er iets van merkt. Met echt werk bedoel ik : Auto’s assembleren, koeken bakken, zieken verzorgen, vliegtuigen en bussen besturen en huizen bouwen.

Als we allemaal een flink deel van onze baan inleveren en het resterende werk herverdelen hoeft ons totale inkomen niet te dalen, terwijl er veel meer vrije tijd beschikbaar komt. Belangrijkste voorwaarde lijkt me dat we anders gaan kijken naar het begrip ‘arbeid’. Misschien een beetje meer zoals Oblomov? Of blijven allemaal lekker kantoortje spelen?